********************************************************************** * * * Pakiet Polski czyli LaTeX2e po polsku * * * * * * * * Copyright (C) 1994 by Mariusz Olko. * * Copyright (C) 1997 by Mariusz Olko and Marcin Woli\'nski. * * Copyright (C) 2000,2002,2003,2007,2017,2021 by Marcin Woli\'nski. * * * ********************************************************************** ——— Informacje ogólne Pakiet ‹Polski› dostarcza narzÄ™dzi potrzebnych do skÅ‚adu dokumentów w jÄ™zyku polskim LaTeXem 2e. Główne cechy pakietu • umożliwia skÅ‚ad „czcionkami PL†pochodzÄ…cymi z pakietu MeX • umożliwia skÅ‚ad czcionkami w ukladzie T1 (europejskim) • umożliwia skÅ‚ad czcionkami w ukladzie QX, w szczególnoÅ›ci krojami TeX Gyre (dawniej Quasi) tworzonymi przez JNS Team • umożliwia skompilowanie dokumentu nawet wtedy, gdy dostÄ™pne sÄ… jedynie oryginalne czcionki Computer Modern • wykorzystuje polskie wzorce przenoszenia • dziaÅ‚a z _formatem_ Babel z polskimi wzorcami przenoszenia • wspomaga prace z różnymi wejÅ›ciowymi stronami kodowymi • wspomaga „notacjÄ™ ciachową†polskich znaków • posiada tryb 99.99% zgodnoÅ›ci z LaMeXem (polskÄ… adaptacjÄ… LaTeXa 2.09) Dodatkowo doÅ‚Ä…czone sÄ… dwa pakiety, które pozwolÄ… posÅ‚użyć siÄ™ LaTeXem 2e w najbardziej nawet nieprzyjaznym otoczeniu: • pakiet plprefix pozwala na uzyskanie polskich liter przy pomocy notacji prefiksowej z dowolnie wybranym prefiksem (pomocny np. do robienia wydrukow z CWEBa). • pakiet OT1patch dorabia ogonki wg najlepszych znanych standardów do oryginalnych czcionek CM (kod Leszka Holenderskiego). Nie zachÄ™camy do stosowania tych pakietow, poza szczególnymi przypadkami. SÄ…dzimy, że powody do ich stosowania znikÅ‚y w wiÄ™kszoÅ›ci systemów komputerowych co najmniej 10 lat temu. Obecnie nie ma powodów ze strony samego TeXa żeby nie używać dla polskich znaków naturalnej notacji oÅ›miobitowej. Notacja prefiksowa jest w dzisiejszych czasach nienaturalnym dziwactwem. WyjÄ…tek stanowiÄ… jeszcze pewne nieprzyjazne Å›rodowiska obliczeniowe, w których nie sposób wyÅ›wietlić polskich znaków. Na tÄ™ okoliczność polski.sty oferuje notacjÄ™ ciachowÄ… (polecenie \prefixing). Polskie znaki obecne w fontach zawsze bÄ™dÄ… dawać lepsze efekty niż stosowanie protez zawartych w OT1patch. Poza tym używanie OT1patch nie pozwala na peÅ‚ne zastosowanie polskich wzorców przenoszenia. ——— Licencja ‹Polski› stanowi oprogramowanie swobodne, może być dystrybuowany w zgodzie z licencjÄ… LaTeX Project Public License (zob. plik lppl.txt w dystrybucji LaTeXa; CTAN:macros/latex/base/lppl.txt). ——— Pliki wchodzace w skÅ‚ad pakietu W skÅ‚ad pakietu wchodzi kilka plików zawierajÄ…cych udokumentowane (w wiÄ™kszosci :-) źródÅ‚a makr. • polski.dtx — zawiera źródÅ‚a pakietu polski • polski.ins — główny skrypt instalacyjny • strony.dtx — plik z wejÅ›ciowymi stronami kodowymi dla LaTeXa oraz definicjÄ… ukÅ‚adu czcionek OT4 • plfonts.fdd — definicje czcionek PL do wykorzystania w LaTeXu • plprefix.dtx — zawiera źródÅ‚a pakietu pozwalajÄ…cego na uzyskiwanie polskich liter za pomocÄ… „notacji prefiksowej†• plprefix.ins — skrypt instalacyjny dla plprefix.sty • ot1patch.dtx — zawiera źródÅ‚a pakietu dorabiajÄ…cego ogonki do oryginalnych czcionek Computer Modern • ot1patch.ins — skrypt instalacyjny dla ot1patch.sty • czytaj.txt — ten plik • readme.txt — opis instalacji po angielsku • conowego.txt — lista zmian w pakiecie • sample-polski.tex — przykÅ‚adowy dokument • sample-rysunek{.mp,1.mps} — rysunek do przykÅ‚adowego dokumentu ——— Instalacja pakietu Po rozpakowaniu archiwum należy wygenerować wszystkie potrzebne pliki uruchamiajÄ…c skrypt polski.ins tex polski.ins Skrypt wygeneruje na poczÄ…tek podstawowe pliki, tzn. pakiet polski.sty oraz opisy wejsciowych stron kodowych. NastÄ™pnie generowane sÄ… pliki opisujÄ…ce fonty Computer Modern w polskim ukÅ‚adzie OT4 (tzw. „fonty PLâ€). Na zakoÅ„czenie należy skopiować pliki *.fd *.sty *.def *.cfg do katalogu czytanego przez TeXa. Do poprawnego skÅ‚adu po polsku konieczna jest obecność polskich wzorców przenoszenia wyrazów w tzw. formacie LaTeXa. Zestaw wzorców przenoszenia wbudowany w format zależy od zawartoÅ›ci pliku language.dat (zob. dokumentacjÄ™ LaTeXa). Współczesne implementacje TeXa zawierajÄ… pomocnicze narzÄ™dzia automatyzujÄ…ce generowanie formatów. Zwykle wiÄ™c wystarczy w narzÄ™dziu konfiguracyjnym wybrać część zatytuÅ‚owanÄ… „JÄ™zyki†i zaznaczyć odpowiednie wzorce przenoszenia. W systemie emTeX (pod MS DOS-em) do generowania formatu należaÅ‚o użyć polecenia: tex386 /i/o/r/8 /mt13000 latex.ltx ——— Dokumentacja Pliki dtx zawierajÄ… teksty makr wraz z dokumentacjÄ…. SÄ… one gotowe do wydruku po przetworzeniu przez LaTeXa. InstrukcjÄ™ posÅ‚ugiwania siÄ™ pakietem polski można uzyskać uruchamiajÄ…c latex polski.dtx a dalej używajÄ…c swojego ulubionego programu do podglÄ…du. ——— Osmiobitowe wprowadzanie polskich liter Aby zÅ‚ożyć w TeXu dokument zapisany w tzw. stronie kodowej trzeba wskazać TeXowi, w jakiej stronie dokument jest zapisany. Możliwe sÄ… dwa sposoby: • PosÅ‚użenie siÄ™ mechanizmem przekodowywania znaków na postać wewnÄ™trznÄ… przez samego TeXa. W chwili obecnej stosowne wsparcie jest obecne co najmniej w web2c, teTeXu, TeXlive, fpTeXu, mikTeXu i emTeXu. • Zastosowanie standardowego pakietu inputenc. Przekodowywanie nie pozwala na pracÄ™ z kilkoma wejÅ›ciowymi stronami kodowymi w jednym dokumencie ani fontami o różnych ukÅ‚adach polskich znaków. Jest za to bardziej bezpieczne ze wzgledu na współpracÄ™ z programami zewnÄ™trznymi (np. MakeIndex). Należy również zwrócić uwagÄ™, że przekodowanie na poziomie implementacji jest zależne od ukÅ‚adu stosowanych fontów. Definicje przekodowania przygotowane dla fontów PL z koniecznoÅ›ci mapujÄ… tylko „polskie znakiâ€. Dla kontrastu definicje stron kodowych pakietu inputenc (np. cp1250 czy cp852) obejmujÄ… wszystkie znaki strony kodowej (wÅ‚Ä…cznie ze znakami nieliterowymi). Pakiet inputenc pozwala również przetwarzać dokumenty zakodowane w Unikodzie zapisanym w formie UTF-8 (opcja utf8). Oto szczegóły specyficzne dla implementacji: —————— web2c, teTeX, TeXlive, fpTeX, mikTeX W tych implementacjach kodowanie dokumentu zadaje siÄ™ za pomocÄ… opcji --translate-file wskazujÄ…cej plik definiujÄ…cy przekodowanie. Na przykÅ‚ad latex --translate-file=il2-pl dokument.tex przetwarza dokument z polskimi znakami zapisanymi w kodzie ISO Latin-2. Można również, i jest to rozwiÄ…zanie zalecane, zadać kod w pierwszej linii dokumentu za pomocÄ… nastÄ™pujÄ…cego „magicznego†komentarza: %&latex --translate-file=il2-pl W tym przypadku do przetwarzania dokumentu wystarczy latex dokument.tex W standardowej dystrybucji zawarta jest spora garść plików definiujÄ…cych przekodowanie. Pliki te majÄ… rozszerzenie .tcx i rezydujÄ… w podkatalogu texmf/web2c korzenia instalacji. SÄ… to pliki tekstowe, o realizowanym przekodowaniu można dowiedzieć siÄ™ z komentarza w pierwszych liniach pliku. —————— emTeX W przypadku pracy z emTeXem przekodowanie musi zostać „zaszyte†w plik formatu. Jeżeli ma siÄ™ do czynienia z dokumentami w różnych stronach kodowych, konieczny jest oddzielny plik formatu dla każdej strony. Pliki przekodowaÅ„ dla polskich znaków dla emTeXa dostarczane sÄ… z MeXem. Na przykÅ‚ad poniższe polecenie generuje format LaTeX z kodowaniem Mazovii: tex386 /i/o/r /cmaz2pl /mt13000 latex.ltx —————— implementacje nie zapewniajÄ…ce przekodowania W przypadku korzystania z takiej implementacji (lub chÄ™ci użycia w jednym dokumencie różnie zakodowanych fragmentów) należy do preambuÅ‚y dokumentu dodać wywoÅ‚anie pakietu inputenc z opcjÄ… wskazujÄ…cÄ… stronÄ™ kodowÄ…, np. \documentclass{article} \usepackage{polski} \usepackage[mazovia]{inputenc} Podczas instalacji pakietu Polski tworzone sa pliki ze stronami kodowymi: mazovia — dla popularnej (kiedyÅ›) strony kodowej na PCetach. amigapl — dla polskiej strony kodowej używanej na Amidze Ponadto w dystrybucji LaTeXa zawarte sÄ… nastÄ™pujÄ…ce strony interesujÄ…ce dla polskiego użytkownika: cp1250 — dla Windowsowej strony centralnoeuropejskiej CP1250 latin2 — kodowanie ISO 8859-2 (Latin-2) cp852 — dla DOS-owej strony CP852 (tzw. IBM Latin-2) macce — dla strony centralnoeuropejskiej na komputerach Macintosh utf8 — kodowanie UTF-8 (Unikod; to w zasadzie nie jest strona kodowa, ale zasada użycia jest ta sama) WiÄ™kszość instalacji TeXowych czyta osmiobitowe znaki zawarte w dokumentach. Niektóre starsze implementacje wymagajÄ… użycia do tego specjalnej opcji podczas generowania formatu. ——— PodziÄ™kowania • Marek Ryćko i BogusÅ‚aw Jackowski stworzyli MeXa i LaMeXa • Robert Ramiega przysÅ‚aÅ‚ tablicÄ™ kodowÄ… używanÄ… na Amidze • Staszek Wawrykiewicz napisaÅ‚ dokument przykÅ‚adowy i, co ważniejsze, zanurzyÅ‚ caÅ‚ość w kontekst TeXlive ********************************************************************** Marcin Woli\'nski mailto:wolinski@gust.org.pl **********************************************************************